MERT İNAN/ İSTANBUL- Türkiye’de yıllardır kan ve organ bağışının kıymetine dikkat çekilmeye çalışılırken, kadavra bağışı ise geri planda kalmaya devam ediyor. Halbuki ki, tıbbi literatürde kadavra olarak tanımlanan meyyit insan bedeni üzerinde uygulamalı eğitim, hekimliğe giden yol ve yeni tedavi usulleri için olmazsa olmaz sayılıyor. Buna karşın Türkiye genelinde vefatından sonra kadavra olmayı kabul edenlerin sayısı bir yıllık süreçte, bir elin parmaklarını geçmiyor. Türkiye’de vefatından evvel vasiyet bırakarak vücudunu kadavra olarak tıp fakültesine bağışlayan tanınmış isimler ortasında; üretimci ve direktör Cumhur Atalay, psikiyatri uzmanı Doç. Dr. Kriton Dinçmen, cemiyet hayatının tanınmış simalarından Muzaffer Eranus, Modacı Vural Gökçaylı isimleri dikkat çekiyor. Halihazırda hayatta olan müzisyen Ekrem Ataer ve eşi Muharrir Ece Ataer, müzikçi Nez de kadavra bağışında bulunan isimler ortasında yer alıyor.
Anatomi uzmanları vücudunu bağışlayanlar için hem öldüklerinde, hem de tıp fakültesindeki kadavra eğitim süreci bitişinde dini ritüeller ile defin süreci gerçekleştirildiğinin altını çiziyorlar. Uzmanlar ayrıyeten kadavra vasiyetinde bulunan şahısların sağlıklarında kesinlikle yakınlarıyla konuşup, bilgi vermeleri gerekliliğinin de altını çizerken, buna münasebet olarak, öldükten sonra vücudunu tıp fakültesine bağışlayan fakat yakınlarının karşı çıkması nedeniyle bu isteği yerine getirilmeyen Seyfi Dursunoğlu örneğine dikkat çekiyorlar.
‘Dini sakıncası yok’
Ölümünden sonra kadavra olmayı kabul eden çok az sayıdaki bilim insanlarından biri olan Üsküdar Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yakup Tuna, sorularımızı yanıtlarken, “Tıp öğrencileri için kadavra eğitimin olmazsa olmazı. Her ne kadar maket kadavralar üzerinde eğitim yapan fakülteler olsa da insanın yapısını fakat beşere dokunarak, hissederek öğrenebilirsiniz” diyor. Kadavra olmayı kabul etmenin dini açıdan bir sakıncası olmadığını kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Tuna, “Kadavra olmayı kabul eden ve bunu imza altına alan bireyler öldükten sonra özel ilaçlama ve tahnit süreçlerinden sonra üç ile 10 yıl ortasında kadavra olarak bozulmadan saklanabiliyorlar. Hem öncesinde hem de kadavralık sürecinin bitiminde dini yollara uygun defin süreci gerçekleştiriliyor. Bağışçı yahut yakınları vücudun bir müddet sonra defnedilmesini istiyorsa, bağışçının yahut yakınlarının müsaade verdiği mühlet sona erdiğinde örneğin üç ya da dört yıl sonra masrafları tıp fakültesi tarafından karşılanarak istenilen yere nakledilip defin süreci sağlanıyor. En büyük yanlış bilgi ise kadavranın bütünlüğüne ziyan verildiği tarafındaki telaffuzlar. Kadavraya tıpkı bir hastayı ameliyat eder üzere yaklaşırız. Eğitim verilecek beden kısımlar açıldıktan sonra ders bitiminde dikilerek eski haline getirilir. Tıp eğitiminde kadavranın paramparça edilmesi üzere bir durum kelam konusu değildir.”
‘İnsanlığa uygunluk yapmalıyız’
Ölümlerinin akabinde vücutlarını kadavra olarak bağışlayan isimler ortasında müzisyen Ekrem Ataer ile eşi müellif Ece Ataer de bulunuyor.
Yazar Ece Ataer, iki yıl evvel eşiyle birlikte vücut bağışında bulunmaya karar verdiklerini belirterek, “Eşimle birlikte yaşadığım üzere ölmek istiyoruz. İnsanlığa ve bilimsel araştırmalara katkımız olması en büyük idealimiz. Öldükten sonra toprak altında çürüyüp gitmektense, gerimizden gelen insanlara şifa olacak araştırmalara hizmet etmeyi misyon edindik. Eşimle birlikte vücut bağışını kampanya haline getirmek için elimizden geldiğince insanları bilinçlendirmeye çalışıyoruz. 2020 yılında vasiyetimizi hazırlayıp avukat eşliğinde noterde onaylattık. Öldükten sonra Cerrahpaşa Tıp Fakültesi öğrencileri vücudumuz üzerinde eğitim alacaklar” diye konuştu.
Ataer, tabipler ortasında vücut bağışının azlığına üzüldüklerini de lisana getirirken, “Bizi asıl üzen ise bilim ve tıp dünyasından hocaların vücut bağışında bulunmamaları. Eşimle bağışçı olduktan sonra anne ve babam da bağışçı olmaya karar verdiler. Tabipler ortasında vücut bağışının artması gerektiğini düşünüyorum. Eninde sonunda toprağa karışacağız. Öldükten sonraki birkaç yıl boyunca da insanlığa düzgünlük yapmalıyız” sözlerini kullandı.
‘Yavaş yavaş bilinçleniyoruz’
Prof. Dr. Ayşin Kale (İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı):
“Çapa Tıp olarak, Anadolu’daki birçok tıp fakültesinden daha şanslıyız. Yılda iki üç bağışçımızın vücudu kadavra olarak fakültemize geliyor. Yakın vakte kadar yurtdışından kadavra ithal ediyorduk lakin son yıllarda beşerler bu mevzuda daha bilinçlenmiş durumda. Avrupa’ya kıyasla çok geride olsak da on yıl öncesine nazaran daha yeterli durumdayız. Kadavralar, özel ilaçlama yollarıyla uzun yıllar özel derin donduruculu dolaplarda saklanabiliyor. Gerçek ilaçlanmış kadavranın eğitimde kullanım mühleti beş ile on yıl ortasında değişiyor. Tıp fakültesi öğrencileri birinci ve ikinci sınıfta haftada iki gün anatomi dersinde kadavra üzerinde eğitim alıyor.”
‘Kadavrasız tıp eğitimi olmaz’
Prof. Dr. Çağatay Barut (Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anabilim Kolu Öğretim Üyesi): “Hekim adayı için kadavra ile karşılaştığı birinci an tıp hayatının en unutulmaz anılarından biridir. Kaliteli sıhhat hizmeti için, yeterli yetişmiş sıhhat çalışanlarına gereksinim var. Tıp eğitiminin kadavrasız olamayacağı açıktır. Kovid-19 salgını nedeniyle yurtdışından kadavra temin edilen ülkelerde vücut bağışının azalması ve salgın mevzuatı nedeniyle kadavra temininde zorluklar yaşanmaya başladı. Gereken maddi kaynak temin edilse bile kaynak ülkelerde kâfi vücut olmaması nedeniyle yurtdışından kadavra temininde zorluklar yaşanıyor. Bahçeşehir Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde kadavralar her yıl 350 öğrencinin eğitimine katkı sağlıyor.”
‘Bilim dünyasının kutsal varlığı’
Öldükten sonra da insanların ömrüne dokunmak, öğrencilerin eğitimine katkı sunmak için 15 yıl evvel vücut bağışına karar verdiğini kelamlarına ekleyen Prof. Dr. Yakup Tuna, “Öğrencilerime öldükten sonra da benden kurtulamayacakların söyleyerek tebessüm ediyorum. Tıp topluluğu kadavraya son derece saygılıdır. Kadavra bilim dünyası için kutsal bir varlıktır. Kadavra karşısında her tabip ve öğrenci önünü ilikler. Öğrencilerimi, her kezinde, ‘Ben öğretemem lakin kadavra öğretir, kadavraya hürmet duyun’ diye uyarırım. Almanya’da, her yıl yüzlerce kadavra tıp fakültelerine gelirken, bu oran tüm Türkiye’de beşi geçmiyor. Bu nedenle birçok tıp fakültesi 15-20 bin dolar ödeyerek yurtdışından kadavra getirtmek zorunda kalıyor” dedi.