AYM Lideri Zühtü Arslan ve beraberindeki heyet, AYM ve Avrupa Kurulu tarafından ortaklaşa yürütülen “Anayasa Mahkemesinin Temel Haklar Alanındaki Kararlarının Tesirli Halde Uygulanmasının Desteklenmesi Projesi” kapsamında Venedik’e çalışma ziyareti yaptı.
AYM heyeti, düzenlenen çalıştayda, İtalya Anayasa Mahkemesi üyeleri, anayasa ve insan hakları profesörleriyle bir ortaya geldi. Toplantılarda, Türkiye ve İtalya başta olmak üzere farklı Avrupa ve Balkan ülkelerindeki uygulamalar ele alındı.
Çalıştayın açılış konuşmasını yapan Arslan, hak ve özgürlüklerin yargı yoluyla korunması fikrinin birçok düşünürün niyetlerinde bulunduğunu belirterek, şunları söyledi:
“Hepinizin bildiği üzere Kant, hakların yargı yoluyla korunmasının ehemmiyetini vurgulayan filozoflardan biriydi. Kant, hukuk devletinin ayırt edici özelliğinin haklara sahip olmamız olmadığını zira insanın tabiat durumunda aslında bu haklara sahip olduğunu savunur. Kant’tan çok evvel sosyolojinin kurucusu olarak kabul edilen İbni Haldun, toplumun ve devletin varlığını sürdürebilmesi için insan haklarının korunması gerektiğini vurgulamıştır.”
HUKUKUN ÜSTÜNLÜĞÜNÜ KORUMAK İÇİN
Arslan, kelam konusu düşünürlerin fikirlerinin yargı tarafından korunması gereken birtakım ortak ve çok pahalı unsurlar ortaya koyduğunu vurgulayarak, “Bu bağlamda bugün tüm anayasa mahkemelerinin, hukukun üstünlüğü, kuvvetler ayrılığı, insan hakları ve demokrasi unsurları üzere anayasal demokrasinin temel desteklerini korumak için var olduğu açıktır.” dedi.
Anayasal hakların korunmasında mahkemenin iki ana sistemi olduğuna işaret eden Arslan, “İlk olarak mahkeme, kurulduğu 1961’den bu yana kanunların, kanun kararında kararnamelerin ve Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin anayasaya uygunluğunu denetlemektedir. Bu bağlamda mahkeme, yasama ve yürütme organlarının süreçlerini denetleme yetkisine sahiptir.” diye konuştu.
Arslan, AYM’nin 2010’da yürürlüğe giren anayasa şikayeti hakkıyla kamu makamlarını ve yargı kararlarını da anayasal hak ve özgürlüklerini ihlal edip etmedikleri açısından denetlemeye başladığını hatırlatarak, “Anayasa’nın 148. Unsuru açıkça Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne atıfta bulunduğundan, Anayasa Mahkemesi anayasa şikayetlerini karara bağlarken Strazburg Mahkemesinin içtihadını dikkate almaktadır.” değerlendirmesinde bulundu.
AYM’nin ferdi müracaatın getirilmesiyle iki temel maksada ulaştığını tabir eden Arslan, “İlk maksat, kişisel hak ve özgürlüklerin korunması ve geliştirilmesine yönelik standartların yükseltilmesiydi. Ferdi müracaatın ikinci ve pratik emeli ise Strazburg Mahkemesi önünde Türkiye aleyhine yapılan müracaatların ve ihlallerin sayısını azaltmaktı.” dedi.
Arslan, Türkiye’de anayasa şikayeti sisteminin tesirli ve başarılı halde uygulanmasının önündeki iki güçlü mahzurdan bahsedebileceklerini belirterek, şöyle devam etti:
“Her şeyden evvel en başından beri kişisel müracaatlarla ilgili inanılmaz bir iş yüküyle karşı karşıya kaldık. Bugün prestijiyle mahkemede yaklaşık 100 bin derdest müracaat bulunmaktadır. Bu iş yükünün yıkıcı tesiri, şu anda 47 farklı taraf devletten yaklaşık 75 bin bekleyen müracaat bulunan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin iş yükü ile karşılaştırılarak daha düzgün anlaşılabilir.”
İhlal kararlarının tesirli biçimde uygulanmasının mahkemenin önündeki ikinci büyük zorluk olduğuna işaret eden Arslan, “Strazburg Mahkemesi üzere Anayasa Mahkemesi de bir müracaatın kitlesel ve tekrarlayan ihlallere yol açan sistematik ve yapısal bir sorunu gündeme getirmesi halinde ‘pilot karar usulünü’ benimsemiştir.” sözünü kullandı.
AYM’NİN ÜLKEDEKİ HER BİR İHLALE TELAFİ ETMEYE GÜCÜ YETMEZ
Arslan, birtakım durumlarda AYM’nin kanun temelinde bir ihlal tespit ettiğini ve muhakkak bir müddette kanunun değiştirilmesi hedefiyle parlamentoyu bilgilendirdiğini kaydetti.
Anayasa Mahkemesi kararlarının tesirlerine de değinen Arslan, mahkemenin iptal kararlarının yalnızca davanın taraflarını değil herkesi bağladığını vurguladı. Arslan, şunları kaydetti:
“Anayasa Mahkemesi basitçe şunu söylüyor; ‘ülkedeki her bir ihlali telafi etmeye gücüm yetmez.’ Bu nedenle benzeri davaları ele alırken mahkemenin yorumunu takip etmek üzere önleyici önlemler almak zorundayız. 10 yıllık anayasa şikayeti tecrübesi, ihlallere karşı tesirli ve başarılı bir müracaat yolu olduğunu kanıtlamıştır. Lakin bu yolun gelecekteki başarısı yalnızca Anayasa Mahkemesine değil başta öbür mahkemeler olmak üzere tüm paydaşlara bağlıdır.”
Arslan, çalışma ziyareti kapsamında yarın Venedik Komitesi Genel Kurulu’na da katılacak. (AA)